Ανισότητες και εξαιρέσεις

Το υπουργείο διοικητικής Μεταρρύθμισης ετοιμάζεται να φέρει νόμο στη Βουλή με τον οποίο, μεταξύ άλλων, θα καταργούνται οι διακρίσεις που υπάρχουν σήμερα εις βάρος των ανδρών δημοσίων υπαλλήλων. Ειδικότερα, θα μπορούν πλέον να παίρνουν και εκείνοι μειωμένο ωράριο ή σωρευτική άδεια ανατροφής παιδιού διάρκειας εννέα μηνών, ανεξαρτήτως της εργασιακής κατάστασης της μητέρας (απαγορεύεται σήμερα αν η μητέρα δεν εργάζεται). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε επισημάνει την ανισότητα και έχει ζητήσει από την κυβέρνηση να τροποποιήσει τον νόμο μέχρι το τέλος του έτους.

Για τους δημοσίους υπαλλήλους, όπως και για τους ιδιωτικούς, προβλέπονται μία σειρά από άδειες και διευκολύνσεις τους πρώτους μήνες μετά τη γέννα του παιδιού, αλλά και τα επόμενα χρόνια*. Οι προβλέψεις είναι πολύ καλύτερες, από πλευράς διάρκειας, για το Δημόσιο. Όμως το θέμα δεν είναι τόσο οι διαφορές εις βάρος του ιδιωτικού τομέα, αλλά κυρίως το ότι χιλιάδες πολίτες βρίσκονται, όταν γίνουν γονείς, χωρίς καμία βοήθεια από το κοινωνικό κράτος. 

Υπάρχουν λοιπόν δύο κατηγορίες εργαζομένων που δεν έχουν απολύτως καμία διευκόλυνση όταν γίνουν γονείς: οι αυτοαπασχολούμενοι - επιχειρηματίες, έμποροι, τα χιλιάδες «μπλοκάκια», οι οποίοι μάλιστα καλούνται να συνεχίσουν να πληρώνουν, έστω και μειωμένες εισφορές - και οι ανασφάλιστοι εργαζόμενοι. Οι άνθρωποι αυτοί, και ιδίως οι γυναίκες που γίνονται μητέρες, δεν έχουν κανένα εισόδημα όσο δεν μπορούν να εργαστούν. Μάλιστα, με την περυσινή κατάργηση και του επιδόματος τοκετού από όλα τα ταμεία, έχουν πλέον μόνο έξοδα.

Πιστεύω ότι είναι καιρός να σκεφθούμε ένα νέο σύστημα παροχών, κοινών για όλες τις νέες μητέρες – είτε εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα, είτε στο Δημόσιο, είτε είναι αυτοαπασχολούμενες, είτε δεν εργάζονται καθόλου. Οι νέες μητέρες και οι νέες οικογένειες είναι μία κοινωνική ομάδα που χρειάζεται στήριξη.

Η παροχή αυτή θα μπορούσε να στηρίζεται στον βασικό μισθό, ή κάποιο άλλο ποσό που μπορεί να αντέξει ο προϋπολογισμός και τα ταμεία, για ορισμένους μήνες πριν και μετά τον τοκετό – το διάστημα μετά θα μπορεί να λαμβάνεται και από τον πατέρα. Σε κάποιες σκανδιναβικές χώρες μάλιστα, η λήψη μέρους της άδειας ανατροφής παιδιού από τον πατέρα είναι υποχρεωτική, αλλιώς χάνεται. Αυτό έχει βοηθήσει σημαντικά την ίση αντιμετώπιση όλων των εργαζομένων: όταν ο εργοδότης γνωρίζει ότι και ο άνδρας όταν αποκτήσει παιδί θα λείψει για κάποιο διάστημα, έχει μικρότερο κίνητρο να τον προτιμήσει έναντι μίας γυναίκας υποψήφιας, αν δεν υπάρχουν άλλες διαφορές φυσικά.

Ταυτόχρονα, μπορούμε να εξετάσουμε κίνητρα γρήγορης επιστροφής στην εργασία για όσες (και όσους, αλλά θα είναι ελάχιστοι, αν κρίνουμε από την εμπειρία του Δημοσίου) το επιθυμούν, με ταυτόχρονη διασφάλιση ότι δεν θα γίνεται κατάχρηση αυτών από τον εργοδότη. Τα κίνητρα αυτά θα μπορούσαν να έχουν τη μορφή μπόνους ή επί πλέον μειωμένου ωραρίου. Προϋπόθεση φυσικά είναι να υπάρχουν υποδομές φροντίδας μικρών παιδιών, π.χ. βρεφονηπιακοί σταθμοί.

Είναι δεδομένο ότι επειδή η οικονομική αυτή παροχή θα είναι κοινή για όλους, δεν μπορεί να είναι πολύ μεγάλη. Θα μπορεί να συμπληρώνεται είτε από προγράμματα ιδιωτικής ασφάλισης είτε από τις ίδιες τις επιχειρήσεις (κάποιες μεγάλες επιχειρήσεις παρέχουν και σήμερα αντίστοιχη βοήθεια στις εργαζόμενες, επί πλέον των καλύψεων των ταμείων), ενώ είναι μάλλον απαραίτητο να τεθούν και εισοδηματικά κριτήρια. Το σημαντικό είναι ότι θα λαμβάνεται από όλες ανεξαιρέτως τις νέες οικογένειες, μεγάλο μέρος των οποίων σήμερα δεν καλύπτεται καθόλου από το κοινωνικό κράτος.

Κλείνοντας, μία σημείωση για τη χρηματοδότηση:

Το 2011 έγιναν στη χώρα μας 106.428 γεννήσεις (μείωση 10% κατά την τελευταία πενταετία). Αν για κάθε μία από αυτές ο κρατικός προϋπολογισμός καταβάλει τον βασικό μισθό για ένα πεντάμηνο, το κόστος ανέρχεται σε 258 εκατ. ευρώ περίπου.

Ας συγκρίνουμε αυτό το ποσό με τα περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια ευρώ που καταβάλλουμε κάθε χρόνο για συνταξιούχους κάτω των 55 ετών – παρεμπιπτόντως, όσο περίπου αναμένει η κυβέρνηση να εισπράξει από το σύνολο των υπέρογκων φόρων στα ακίνητα. Ας το συγκρίνουμε με το ποσό των περίπου 270 εκατ. ευρώ που καταβάλλονταν μέχρι πρότινος - αλλά μετά το πλαφόν των 720 ευρώ, παλαιότερα ήταν περισσότερα - σε συντάξεις άγαμων θυγατέρων, χωρίς ηλικιακά και εισοδηματικά κριτήρια (τα οποία εισήχθησαν αναδρομικά, εξ ου και το πρόσφατο θέμα).

Έχουμε δηλαδή ένα κοινωνικό κράτος που συχνά μοιράζει χρήματα με κριτήρια παρωχημένα ή εισακούγοντας μόνο όποιον έχει την πιο δυνατή φωνή τη στιγμή της διεκδίκησης. Με σωστή οργάνωση και πραγματική μεταρρυθμιστική διάθεση ωστόσο, μπορούμε να παρέχουμε αξιοπρεπή κοινωνική προστασία στις κοινωνικές ομάδες που πραγματικά το έχουν ανάγκη. Ας αρχίσουμε να συμμαζεύουμε και ας δούμε πώς θα τις βοηθήσουμε.

---

* Περιληπτικά: Οι δημόσιοι υπάλληλοι, γυναίκες και άνδρες (με την εξαίρεση που αναφέραμε στην αρχή), μετά τη γέννηση του παιδιού δικαιούνται 90 ημέρες άδεια, δύο χρόνια μειωμένου ωραρίου κατά δύο ώρες ημερησίως και άλλα δύο χρόνια μειωμένου ωραρίου κατά μία ώρα ημερησίως. Το μειωμένο ωράριο μπορεί να μετατραπεί σε 9μηνη άδεια. Τα επόμενα χρόνια υπάρχει μία σειρά αδειών και διευκολύνσεων για τους γονείς. 

Στον ιδιωτικό τομέα, μόνο η μητέρα λαμβάνει άδεια 63 ημερών μετά τη γέννα. Όταν επιστρέψει στη δουλειά της, για 12 μήνες έχει μειωμένο ωράριο κατά δύο ώρες ημερησίως και για τους επόμενους 6 μήνες κατά μία ώρα. Στη συνέχεια, για εκείνην ή τον πατέρα, υπάρχουν κάποιες άδειες, οι οποίες πάντως συγκριτικά με αυτές του δημοσίου είναι πολύ περιορισμένες.

Athens Voice, 6/10/2013