Η ασυλία είναι το πρόβλημα στο Δημόσιο, όχι η μονιμότητα

Υπάρχουν υπηρεσίες στο Δημόσιο που στέλνουν email στους εργαζομένους για ραντεβού αξιολόγησης, ώστε αυτό να μπαίνει στα ημερολόγια. Αξιολόγηση δεν γίνεται, αλλά φαίνεται ότι έγινε, δημιουργούνται εικονικά δεδομένα, και όλοι είναι ευχαριστημένοι.

Τα μέτρα του ιδιωτικού και τα σταθμά του Δημοσίου

Την προηγούμενη εβδομάδα η κακοκαιρία προκάλεσε χάος στην Αττική. Το χάος έφερε για άλλη μία φορά στην επιφάνεια τα διαφορετικά μέτρα και σταθμά με τα οποία στη χώρα μας αντιμετωπίζεται το κράτος έναντι του ιδιώτη, όταν εκτελούν ακριβώς την ίδια επιχειρηματική δραστηριότητα.

Η Αττική Οδός είναι το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα.

Το «μικρό» Δημόσιο και ο ελάχιστος ιδιωτικός τομέας

Ο ιδιωτικός τομέας στηρίζει με τους φόρους του το Δημόσιο.

«Στην Ελλάδα των μνημονίων, μόνο η Ελλάδα και μία άλλη χώρα από όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ έχουν λιγότερο ποσοστό δημοσίων υπαλλήλων ως ποσοστό της συνολικής απασχόλησης».

Με αυτή την ασύντακτη δήλωσή του κατά τη δευτερολογία του στη Βουλή στις 5/6, ο πρωθυπουργός μάλλον ήθελε να πει ότι το ελληνικό Δημόσιο δεν είναι πολύ μεγάλο ως προς το πλήθος των εργαζομένων της χώρας. Είναι όντως έτσι;

Το "ντεζαβού" της αξιολόγησης

Μία ημέρα μετά τη δημοσιοποίηση των 19 «προαπαιτουμένων» της τρόικας εν όψει της ολοκλήρωσης της τελευταίας μνημονιακής αξιολόγησης, αρκετές εφημερίδες κυκλοφόρησαν με πρωτοσέλιδη είδηση την άρνηση της κυβέρνησης να συζητήσει τα περισσότερα από αυτά. Κάθε που πλησιάζει αξιολόγηση του προγράμματος, η τρόικα θέτει θέματα, η κυβέρνηση κάνει ότι αντιστέκεται, στο τέλος νομοθετεί βεβιασμένα και συχνά ατελώς για μερικά από αυτά, η τρόικα προσποιείται ότι ικανοποιήθηκε, εκταμιεύεται η επίμαχη δόση, οι εφαρμοστικές εγκύκλιοι, οι υπουργικές αποφάσεις και τα προεδρικά διατάγματα καθυστερούν να βγουν, αν κάτι υλοποιηθεί παρεμβαίνει σωτήρια το ΣτΕ για να ανατραπεί η όποια αλλαγή, το πελατειακό κράτος διασώζεται και η Ελλάδα συνεχίζει όπως ξέρει.

Τα κορόιδα που πληρώνουν και οι μάγκες που απολαμβάνουν

Η κυβέρνηση, με τροπολογία των υπουργών Εσωτερικών Αργύρη Ντινόπουλου και Εργασίας Γιάννη Βρούτση στο πολυνομοσχέδιο, νομοθέτησε αυτή την εβδομάδα την προνομιακή πρόωρη συνταξιοδότηση όσων σχολικών φυλάκων ήταν σε διαθεσιμότητα και έχουν περάσει το 50ο έτος της ηλικίας τους. Οι κύριοι Σαμαράς και Βενιζέλος, όπως και όλες οι κυβερνήσεις τα χρόνια του μνημονίου, διαχρονικά επιλέγουν να μεταφέρουν το κόστος του υπέρογκου Δημοσίου από την τσέπη της μισθοδοσίας στην τσέπη της σύνταξης. Και οι δύο τσέπες γεμίζουν με τον πλούτο που παράγει με ιδρώτα και κόπο ο ιδιωτικός τομέας κυρίως. 

Οι πολίτες ας αξιολογήσουν το Δημόσιο

Απεργούν, διαδηλώνουν και διαμαρτύρονται ποικιλοτρόπως οι δημόσιοι υπάλληλοι για την αξιολόγηση. Προφανώς οι συνδικαλιστές της ΑΔΕΔΥ δεν έχουν ακούσει– ή δεν εμπιστεύονται - τον υπουργό Διοικητικής Μεταρρύθμισης Κυριάκο Μητσοτάκη, ο οποίος γραπτώς δήλωσε ότι η αξιολόγηση είναι μόνο για το θεαθήναι.

Συγκεκριμένα, απαντώντας σε επιστολή του προέδρου της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας, «ο κ. Μητσοτάκης ξεκαθαρίζει ότι η διαδικασία της αξιολόγησης των δημοσίων υπαλλήλων δεν συνδέεται με το πρόγραμμα κινητικότητας – διαθεσιμότητας, με απολύσεις, αλλά ούτε και με μισθολογικές μειώσεις. Οποιοσδήποτε αρνητικός συσχετισμός με τη διαδικασία αξιολόγησης συνιστά απλώς παραπληροφόρηση».

Ανισότητες και εξαιρέσεις

Το υπουργείο διοικητικής Μεταρρύθμισης ετοιμάζεται να φέρει νόμο στη Βουλή με τον οποίο, μεταξύ άλλων, θα καταργούνται οι διακρίσεις που υπάρχουν σήμερα εις βάρος των ανδρών δημοσίων υπαλλήλων. Ειδικότερα, θα μπορούν πλέον να παίρνουν και εκείνοι μειωμένο ωράριο ή σωρευτική άδεια ανατροφής παιδιού διάρκειας εννέα μηνών, ανεξαρτήτως της εργασιακής κατάστασης της μητέρας (απαγορεύεται σήμερα αν η μητέρα δεν εργάζεται). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε επισημάνει την ανισότητα και έχει ζητήσει από την κυβέρνηση να τροποποιήσει τον νόμο μέχρι το τέλος του έτους.

Για τους δημοσίους υπαλλήλους, όπως και για τους ιδιωτικούς, προβλέπονται μία σειρά από άδειες και διευκολύνσεις τους πρώτους μήνες μετά τη γέννα του παιδιού, αλλά και τα επόμενα χρόνια*. Οι προβλέψεις είναι πολύ καλύτερες, από πλευράς διάρκειας, για το Δημόσιο. Όμως το θέμα δεν είναι τόσο οι διαφορές εις βάρος του ιδιωτικού τομέα, αλλά κυρίως το ότι χιλιάδες πολίτες βρίσκονται, όταν γίνουν γονείς, χωρίς καμία βοήθεια από το κοινωνικό κράτος. 

Κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα;

Μία από τις συχνές κατηγορίες που απευθύνονται στον επιχειρηματικό κόσμο είναι ότι είναι κρατικοδίαιτος, ότι δηλαδή αναπτύχθηκε χάρη στις (υπερτιμολογημένες) κρατικές προμήθειες.

Γιατί όμως συνέβη αυτό;

§         Στην Ελλάδα η συμμετοχή του κράτους στην οικονομία είναι μεγαλύτερη από ό,τι στις άλλες δυτικές χώρες.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ¹, όταν ξεκίνησε η κρίση το 2009 το ελληνικό κράτος ξόδευε περίπου το 55% του ΑΕΠ (εν πολλοίς δανειζόμενο) για την παροχή υπηρεσιών προς τους πολίτες και την αναδιανομή εισοδήματος μέσω των κοινωνικών παροχών. Το ποσοστό αυτό συγκρίνεται μόνο με τις «επιδόσεις» των σκανδιναβικών χωρών και της Γαλλίας, όπου όμως τα ποιοτικά αποτελέσματα είναι πολύ καλύτερα. Ο μέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ ήταν το 2009 στο 46% του ΑΕΠ έχοντας αυξητική τάση σε όλη τη δεκαετία του 2000. Το 2011 το ποσοστό αυτό στην Ελλάδα μειώθηκε στο 46,8%.

Αυτός ο δείκτης μόνο μερικώς αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα, καθώς δεν περιλαμβάνει όλη τη δραστηριότητα του κράτους. Για παράδειγμα, εταιρίες εισηγμένες στο ΧΑ αλλά κρατικές, όπως η ΔΕΗ και παλαιότερα ο ΟΤΕ, προσμετρώνται στον ιδιωτικό τομέα, ενώ σαφώς δεν είναι.

Δεν είναι μόνο η μονιμότητα...

Ο Ηλίας έχασε πρόσφατα τη μητέρα του και είναι συντετριμμένος. Ήταν μοναχοπαίδι και ήταν πολύ δεμένος μαζί της, ειδικά μετά το διαζύγιο των γονιών του. Εργάζεται σε μία ιδιωτική εταιρία και έκανε χρήση της άδειας των δύο ημερών που δικαιούται για το θάνατο συγγενούς (ΕΓΣΣΕ 2002-2003). Οι συνθήκες είναι πλέον δύσκολες στη δουλειά, η επιχείρηση δυσκολεύεται να τα βγάλει πέρα, και ο Ηλίας προσπαθεί να διατηρήσει το επίπεδο της απόδοσής του ξέροντας ότι δεν έχει περιθώρια χαλάρωσης.

Η Μαρία, η σύζυγός του, ποτέ δεν τα πήγε καλά με την πεθερά της και, αν και αποφεύγει να το εκφράζει, δεν αισθάνεται ιδιαίτερη λύπη για την απώλεια. Τα τελευταία χρόνια ελάχιστα έβλεπε τη μακαρίτισσα, ήταν σαν δύο ξένες. Ωστόσο, επειδή εργάζεται στο Δημόσιο, σε κάποιο υπουργείο, η Μαρία δεν έχασε την ευκαιρία και πήρε τρεις ημέρες άδεια, όπως προβλέπεται για τους δημοσίους υπαλλήλους (αρ. 50 § 1 ΚΔΥ). Της πέρασε από το μυαλό να κολλήσει και μία μέρα «μηχανογραφική» (μία ημέρα άδεια κάθε δίμηνο που δικαιούνται οι δημόσιοι υπάλληλοι που εργάζονται σε υπολογιστή, αρ. 50 § 6 ΚΔΥ) και δύο ημέρες που δικαιούται για την αιμοδοσία (αρ. 50 § 5 ΚΔΥ) στην οποία συμμετέχει τακτικά (και η ίδια η ημέρα της αιμοδοσίας είναι άδεια) και να πεταχτεί μέχρι τη Λαμία στους ηλικιωμένους γονείς της, αλλά τελικά δεν θέλησε να αφήσει τον άνδρα της σε αυτή τη δύσκολη στιγμή.

Η Κατερίνα, ξαδέλφη της Μαρίας, και η Ελένη, φίλες από την παιδική τους ηλικία, γέννησαν με διαφορά ελάχιστων ημερών το πρώτο τους παιδί. Ήταν πολύ χαρούμενες που θα μοιράζονταν αυτή την εμπειρία και θα μπορούσαν να βοηθήσουν η μία την άλλη. Η Κατερίνα, ιδιωτική υπάλληλος, εννέα εβδομάδες (63 ημέρες) μετά τον τοκετό επέστρεψε στη δουλειά της (ΕΓΣΣΕ 2000-2001), αφήνοντας το μωρό της στη φροντίδα της γιαγιάς της, διότι και η δική της μητέρα εργαζόταν ακόμα και δεν υπήρχε καμία υποδομή που θα μπορούσε να δεχτεί μωράκια τόσο μικρά. Για 12 μήνες ωστόσο εργαζόταν δύο ώρες λιγότερο κάθε μέρα (ΕΓΣΣΕ 1993-1994, 2002-2003 και 2004-2005), προσπαθώντας να ισορροπήσει στη νέα κατάσταση για την οικογένεια. Στη συνέχεια, το ωράριό της για ένα εξάμηνο ήταν μειωμένο για μία ώρα καθημερινά, και πριν γίνει δύο χρονών το παιδί της είχε επιστρέψει στους κανονικούς ρυθμούς του πλήρους ωραρίου. Η γιαγιά της εξακολουθούσε να προσέχει το παιδί, και όσο αυτό μεγάλωνε τη βοηθούσε και ο παππούς, που είχε βγει στη σύνταξη αναγνωρίζοντας πλασματικά χρόνια για τη στρατιωτική του θητεία (και πληρώνοντας, ως δημόσιος υπάλληλος 6,7% επί των συντάξιμων αποδοχών του κατά την αίτηση, έναντι 20% που θα πλήρωνε αν εργαζόταν στον ιδιωτικό τομέα – ika.gr).

Η Ελένη έβλεπε τη φίλη της και αισθανόταν πολύ τυχερή που είχε καταφέρει, μερικά χρόνια πριν, να μπει στο δημόσιο από το παράθυρο, χάρη σε μία γνωριμία του πατέρα της με το βουλευτή της περιοχής του. Τρεις μήνες (90 ημέρες) μετά τη γέννα επέστρεψε κι εκείνη στη δουλειά, αλλά μέχρι να γίνει δύο ετών το παιδί της εργαζόταν δύο ώρες λιγότερο κάθε μέρα και στη συνέχεια, μέχρι το παιδί της να γίνει τεσσάρων, μία ώρα λιγότερο (αρ. 52 ΚΔΥ και αρ. 53 § 2). Γνωρίστηκε μάλιστα και με έναν νέο υπάλληλο στην υπηρεσία της – που είχε διοριστεί πριν εκείνη φύγει σε άδεια μητρότητας, αλλά δεν είχε εμφανιστεί στην υπηρεσία, διότι είχε αμέσως κάνει χρήση της εννεάμηνης άδειας που στο δημόσιο δικαιούνται και οι πρωτοδιοριζόμενοι (έναντι του μειωμένου ωραρίου) αν έχουν παιδί κάτω των τεσσάρων ετών (αρ. 64/2008 γνωμοδότηση του ΝΣΚ, η οποία έγινε αποδεκτή από τον υπουργό Εσωτερικών, ΔΙΔΑΔ/Φ.51/590/οικ. 14346/29-5-2008 του ΥΠ.ΕΣ) – και ανταλλάζανε εμπειρίες.

Η Κατερίνα, που αγαπούσε πολύ τη δουλειά της και ήθελε να ανέλθει στην εταιρία, πιέστηκε να προσαρμοστεί στο νέο της ρόλο, αυτόν της μητέρας. Νόμιζε ότι μόνο εκείνη είχε αναγκαστεί να αλλάξει, και ώρες-ώρες αναρωτιόταν αν θα ήθελε να ήταν ο σύζυγός της δημόσιος υπάλληλος, ώστε να μπορούσε να πάρει κι αυτός τη διάφορά της άδειας φροντίδας παιδιού μεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου τομέα (όπως προβλέπεται για τους δημοσίους υπαλλήλους, αρ. 25 § 3 ΚΔΥ) και να μείνει κι εκείνος λίγο στο σπίτι με το μωρό – για να δει τη γλύκα, όπως έλεγε.

Πάντως και οι δύο φίλες αισθανόταν τυχερές, όταν έβλεπαν την Ειρήνη και τη Μαρίνα. Η Ειρήνη, ιδιωτική υπάλληλος όπως και ο σύζυγός της, είχε ένα βαριά άρρωστο παιδάκι και χρειαζόταν να τρέχει σε γιατρούς και νοσοκομεία. Πάσχιζε να οργανωθεί επιστρατεύοντας συγγενείς και φίλους και κάνοντας χρήση των 10 ημερών αδείας ετησίως (ΕΓΣΣ 2004-2005), που έδινε σε αυτήν και στον πατέρα ο νόμος για τον σκοπό αυτό, για να ανταπεξέλθει στις ανάγκες του.

Το παιδάκι της Μαρίνας ήταν κάπως καλύτερα, αλλά και πάλι… ως δημόσια υπάλληλος, πάντως, δικαιούνταν όχι 10, αλλά 22 ημέρες άδειας ετησίως για τις ανάγκες του (αρ. 50 § 2 ΚΔΥ).

Η Μαρίνα και η Ειρήνη ελάχιστο χρόνο είχαν για να διαβάσουν τις εφημερίδες ή να ακούσουν ειδήσεις. Έτρεχαν κάθε μέρα, για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της καθημερινότητας. Έτσι δεν έμαθαν ότι εκείνες τις ημέρες κάποια εφημερίδα αποκάλυψε ότι καταδικασμένοι για δολοφονίες πρώην δημόσιοι υπάλληλοι, ήδη έγκλειστοι σε κάποιες φυλακές, εξακολουθούσαν να λαμβάνουν μέρος του μισθού τους, καθώς δεν είχαν ακόμα ολοκληρωθεί οι κρίσεις των πειθαρχικών συμβουλίων. Όπως προβλέπεται από το νόμο, «η πειθαρχική διαδικασία είναι αυτοτελής και ανεξάρτητη από ποινική ή άλλη δίκη» (Μέρος Ε’ «Πειθαρχικό Δίκαιο» ΚΔΥ).

Οι πολίτες στην Ελλάδα είναι χωρισμένοι σε δύο κατηγορίες: στους εντός του συστήματος υπάλληλους του στενού και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, και στους εκτός συστήματος, του ιδιωτικού και τους αυτοαπασχολούμενους. Δεν τους χωρίζει όποιος το επισημαίνει, έχει φροντίσει γι’ αυτό ο νόμος, ο οποίος προέβλεψε να έχουν μεγαλύτερα ευεργετήματα οι μέσα από τους έξω, αν και ο λογαριασμός σε μεγάλο βαθμό πληρώνεται από τους έξω. Δεν χρειάζεται να ανατρέξουμε στις επαναλαμβανόμενες δηλώσεις στελεχών της κυβέρνησης, της συμπολίτευσης και της εντός του κοινοβουλίου αντιπολίτευσης, σχετικά με το ότι δεν θα γίνει καμία απόλυση στο δημόσιο, για να το καταλάβουμε.

Παρά τους 1,32 εκατ. ανέργους του ιδιωτικού τομέα (26,4% του ενεργού πληθυσμού), η άρνηση να γίνουν απολύσεις και στο Δημόσιο είναι ένα μόνο μέρος της αδικίας. Ο όγκος των διακρίσεων που έχουν κατά καιρούς θεσμοθετήσει οι κυβερνήσεις, πάντα εις βάρος του ιδιωτικού τομέα, υπό την πίεση της εκάστοτε αντιπολίτευσης και των συνδικάτων, είναι τεράστιος. Είναι όμως καιρός να σκεφτούμε και να θεσμοθετήσουμε ένα κοινό πλαίσιο υποχρεώσεων και παροχών για όλους τους εργαζομένους. Η εξίσωση δεν χρειάζεται να γίνει προς τα κάτω, ούτε όμως πρέπει να σκεφτόμαστε μαξιμαλιστικά. Ας αρχίσουμε.

(Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε στις 14/4/2013 στην Athens Voice)