Αξιοπρεπής Βασική Εθνική Σύνταξη για όλους

Σύμφωνα με την έκθεση της ΤτΕ για τη νομισματική πολιτική που δημοσιοποιήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα, το ποσοστό αναπλήρωσης του εισοδήματος στη σύνταξη θα πέσει, το διάστημα 2020-2060 στο 48,5% κατά μέσο όρο, έναντι 95,7% (το υψηλότερο στον ΟΟΣΑ!) που ήταν μέχρι το 2010. Αυτό σημαίνει ότι, «ελλείψει άλλων πηγών εισοδήµατος, το µειωµένο ποσοστό αναπλήρωσης του πρώτου πυλώνα θα οδηγεί κάτω από το όριο της σχετικής ένδειας όσους κατά τη διάρκεια του εργασιακού τους βίου λάµβαναν µέχρι και 1,2 φορές το διάµεσο εισόδηµα». Δεδομένης της πολύ σημαντικής μείωσης του βασικού και του μέσου μισθού, οι περισσότεροι συνταξιούχοι θα ζουν κάτω από το όριο της φτώχιας. 

Οι κρατήσεις για τη σύνταξη παραμένουν εξαιρετικά υψηλές, το ίδιο και η φορολογία, το προσδοκώμενο όμως εισόδημα κατά τη συνταξιοδότηση έχει περιοριστεί στο ελάχιστο. Προφανώς μόνο κατ' ευφημισμό είναι κρατήσεις για σύνταξη. Θα έπρεπε ευθέως να ειπωθεί ότι ένα μικρό μέρος αυτών στηρίζουν το ασφαλιστικό, ενώ το μεγαλύτερο μέρος κατευθύνεται, όπως ακριβώς και τα έσοδα από τη φορολογία, στη διατήρηση του πελατειακού κράτους. Η κυβέρνηση δεν λέει το προφανές: οι συνταξιοδοτικές κρατήσεις είναι φορολογία.

Για αντιστάθμισμα, η έκθεση προτείνει την «αξιοποίηση της επαγγελματικής και ιδιωτικής ασφάλισης» - δεν μας λέει όμως με τι χρήματα θα πρέπει να την πληρώσουν οι εργαζόμενοι και οι άνεργοι. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η πρόταση της Δράσης για κατάργηση των εισφορών εργοδότη και εργαζομένου και σύνταξη για όλους στα 67 από τον προϋπολογισμό είναι εξαιρετικά επίκαιρη. Με τις σημερινές δυνατότητες του προϋπολογισμού, η σύνταξη αυτή θα έφτανε τα 700 ευρώ, θα ήταν δηλαδή σχεδόν διπλάσια από τις τρέχουσες αγροτικές συντάξεις και αρκετά μεγαλύτερη από την πλειονότητα των συντάξεων.

Ποια είναι τα πλεονεκτήματα αυτής της πρότασης; Αυτομάτως, αυξάνεται το διαθέσιμο εισόδημα του εργαζομένου κατά 20% και μειώνονται οι δαπάνες του εργοδότη κατά 22% για τους ασφαλισμένους του ΙΚΑ – υπάρχουν φυσικά διαφοροποιήσεις ανάλογα με το ταμείο, την αρχαιότητα του ασφαλισμένου, κλπ, ενώ σε άλλα ταμεία η αύξηση, δεδομένου ότι οι κρατήσεις δεν είναι αναλογικές του εισοδήματος, μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερη ή μικρότερη. Το επί πλέον αυτό εισόδημα μπορεί να διοχετευθεί όπου επιθυμεί αυτός που το λαμβάνει: ο εργαζόμενος θα μπορεί αν θέλει να αγοράσει ένα ιδιωτικό συνταξιοδοτικό συμβόλαιο. Ο εργοδότης μπορεί να επενδύσει για την ανάπτυξη της επιχείρησής του, να αυξήσει τον μισθό του υπαλλήλου ή να προσλάβει και κάποιον καινούριο. Και πάντως, σημαντικό μέρος των χρημάτων αυτών θα κατευθυνθεί στην αγορά – το πολυπόθητο «να πέσουν χρήματα στην αγορά» που εναγωνίως ψάχνουμε.

Η κατάργηση των εισφορών οδηγεί επίσης σε σημαντική μείωση του γραφειοκρατικού κόστους για τις επιχειρήσεις και των δαπανών για το δημόσιο (μισθοδοσία υπαλλήλων, ενοίκια κτιρίων, καθημερινά έξοδα λειτουργίας). Η πρόταση όμως έχει κυρίως ένα άλλο, εξαιρετικά σημαντικό πλεονέκτημα: δημιουργεί ένα δίχτυ προστασίας για όλους, ακόμα και για τους ανθρώπους που δεν έχουν δουλέψει καθόλου: το πραγματικό κοινωνικό κράτος δεν αφήνει στην τύχη τους τα πιο αδύναμα μέλη της κοινωνίας και δεν έχει τιμωρητικό χαρακτήρα. Σήμερα, το κοινωνικό κράτος στη χώρα μας σπαταλά πόρους για διάφορα επιδόματα και προγράμματα στήριξης χωρίς σαφή κριτήρια ένταξης, ενώ χιλιάδες συνταξιούχοι λαμβάνουν συντάξεις προσβλητικά χαμηλές. Άλλοι συνάνθρωποί μας δεν καταφέρνουν να συμπληρώσουν τις απαραίτητες εισφορές λόγω μακροχρόνιας ανεργίας. Η αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων πρέπει να είναι προτεραιότητα.

Η πρόταση της Δράσης διαφέρει σημαντικά από την βασική σύνταξη που ήδη ψήφισε η κυβέρνηση με το νέο ασφαλιστικό και θα εφαρμοστεί από το 2015. Αυτή θα είναι αρχικά 360 ευρώ, με το υπόλοιπο ποσό - αν προκύπτει - να υπολογίζεται βάσει συντελεστών. Στην περίπτωση αυτή δεν καταργούνται οι εισφορές, δεν μειώνεται η γραφειοκρατία για τις επιχειρήσεις και διατηρούνται τα ταμεία. Δεν αυξάνεται το διαθέσιμο εισόδημα για κανέναν. Κυρίως, δεν καλύπτονται όλοι οι πολίτες. Η βασική σύνταξη έτσι όπως έχει θεσπιστεί παρουσιάζει σημαντικά μειονεκτήματα και αδικεί τους ασφαλισμένους.

Μπορούμε και χρειάζεται να προωθήσουμε τη σταδιακή εφαρμογή της πρότασης της Δράσης για μια αξιοπρεπή Βασική Εθνική Σύνταξη για όλους. Πρέπει να επεξεργαστούμε τις λεπτομέρειες της εφαρμογής, όπως την απαραίτητη μεταβατική περίοδο, το θέμα των δαπανών υγείας και κάποια εισοδηματικά κριτήρια. Αλλά είναι στο σωστό πνεύμα, προς τη σωστή κατεύθυνση. 

(Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε στις 5/6/2013 στην Εστία)