Ντοκυμαντέρ "Επτά μεταπολιτευτικοί μύθοι"

Η Μεταπολίτευση είναι η περίοδος που ξεκίνησε μετά την πτώση της δικτατορίας το 1974 και την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Αυτή η περίοδος ήταν μια από τις ομαλότερες και πλουσιότερες ολόκληρης της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.

Οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν κατά την περίοδο αυτή χαρακτηρίστηκαν από την σημαντική διεύρυνση της ισχύος του κράτους και του μεγάλου παρεμβατισμού του στην οικονομία. Μετά την εμφάνιση της κρίσης, ένα μεγάλο μέρος του κόσμου στράφηκε κατά των πολιτικών προσώπων και των κομμάτων που κυριάρχησαν εκείνα τα χρόνια. Αλλά η λογική του κρατικισμού δεν αμφισβητήθηκε. Αντιθέτως, μύθοι που αφορούν την ωφελιμότητα ενός μεγάλου και παρεμβατικού κράτους υπάρχουν μέχρι σήμερα, μολονότι πολλοί αναγνωρίζουν την αποτυχία του.

Μύθος 1: Μεγάλο κράτος και οικονομική ανάπτυξη

Η ιδέα ότι η οικονομική ανάπτυξη μπορεί να επιτευχθεί μέσω της αύξησης των δημοσίων δαπανών παραμένει δημοφιλής. Οι κρατικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ σχεδόν διπλασιάστηκαν κατά την μεταπολίτευση, αλλά αυτό δεν απέδωσε μια ανάλογη οικονομική ανάπτυξη. Το επιχείρημα ότι το χρήμα πρέπει να δαπανάται για να ενισχύει την οικονομία οδήγησε στην διόγκωση των εμπορικών ελλειμμάτων, τα οποία καλύπτονταν από τεράστια κρατικά δάνεια που δημιούργησαν έναν φαύλο κύκλο αυξανόμενων χρεών.

Μύθος 2: Το δωρεάν γεύμα

Οι περισσότεροι Έλληνες φαίνονται απογοητευμένοι από την ποιότητα των δημόσιων υπηρεσιών. Στους βασικούς τομείς, όπως η υγεία και η παιδεία, οι Έλληνες δαπανούν μεγάλα ποσά για ιδιωτικές υπηρεσίες καθώς δεν εμπιστεύονται τις αντίστοιχες δημόσιες. Παρ’ όλα αυτά, η πλειονότητα υποστηρίζει τις «δωρεάν» δημόσιες παροχές. Πίσω από αυτό το οξύμωρο βρίσκεται ο ανθεκτικός μύθος του «δωρεάν γεύματος».

Μύθος 3: Το κράτος ως εργοδότης

Ένα σημαντικό μέρος του δημόσιου τομέα στην Ελλάδα δεν είχε ως σκοπό να παρέχει υπηρεσίες στους πολίτες, αλλά αντίθετα να εξυπηρετεί τους εργαζόμενους σ’ αυτό. Τα εργασιακά ζητήματα θεωρήθηκαν μέρος της προνοιακής πολιτικής και συχνά η ανεργία αντιμετωπιζόταν με την δημιουργία περιττών θέσεων εργασίας στο Δημόσιο. Αυτές οι πρακτικές διαιώνισαν την ψευδή πεποίθηση ότι η αμοιβή πρέπει να αντιστοιχεί στον αριθμό των ωρών εργασίας, αντί στο αποτέλεσμα της εργασίας.

Μύθος 4: Δίκαιη αμοιβή

Κατά την Μεταπολίτευση, οι μισθοί αυξήθηκαν δυσανάλογα προς την παραγωγικότητα των εργαζομένων. Μολονότι σήμερα αυτό είναι μη βιώσιμο, παραμένει κοινή πεποίθηση ότι οι ψηλοί μισθοί μπορούν να διατηρηθούν μέσω ρυθμίσεων και παρεμβάσεων στην αγορά εργασίας, παρά τα δεδομένα σε ολόκληρο τον κόσμο που καταδεικνύουν ότι το επίπεδο των μισθών εξαρτάται από την παραγωγικότητα της εκάστοτε χώρας. Πολλοί φαίνεται να υποστηρίζουν ότι οι μισθοί στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα χαμηλοί. Αυτό όμως δεν εξηγεί το γιατί η χώρα αποτυγχάνει να προσελκύσει διεθνείς επενδυτές: το αρνητικό αποτέλεσμα του κρατικού παρεμβατισμού στο επιχειρηματικό κόστος παραβλέπεται. Οι μισθοί μπορεί να είναι χαμηλότεροι από τον μέσο όρο στην ΕΕ, αλλά δυστυχώς δεν μπορούν να θεωρούνται χαμηλοί αν ληφθούν υπόψη τα λειτουργικά κόστη των επιχειρήσεων.

Μύθος 5: Κεκτημένα δικαιώματα και Προστασία των Αδυνάτων

Στην Ελλάδα είναι δημοφιλής ο μύθος ότι μια σειρά από ρυθμίσεις που όλα αυτά τα χρόνια ευνοούσαν συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες συνιστούν αναφαίρετα κεκτημένα δικαιώματα αυτών των ομάδων. Πιστεύεται ευρέως ότι αυτές οι ρυθμίσεις θεσπίστηκαν για την προστασία των αδυνάτων και ότι ουσιαστικά όλοι οι εργαζόμενοι πρέπει να θεωρούνται μέρος των αδυνάμων. Αυτό δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Αυτές οι ρυθμίσεις όχι μόνο ευνοούν επιλεκτικά συγκεκριμένες ομάδες, αλλά και επιβαρύνουν τα πιο αδύναμα τμήματα της κοινωνίας. Οι εργασιακοί νόμοι για τον κατώτατο μισθό, καθώς και το συνταξιοδοτικό σύστημα είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα. Και τα δύο, λειτουργούν εις βάρος των νεοεισερχόμενων στο εργασιακό δυναμικό και συνεπώς εις βάρος των νεότερων γενεών.

Μύθος 6: Η εξέγερση του Πολυτεχνείου

Η ελληνική κοινωνία χαρακτηρίζεται από σοβαρές ανισότητες μεταξύ των γενεών. Παραδόξως όμως, οι νεότερες γενιές κατά κανόνα αποδέχονται και υπερασπίζονται τα κοινωνικά αιτήματα των μεγαλυτέρων, τα οποία στην πραγματικότητα διατηρούν και ενισχύουν αυτές τις ανισότητες. Πίσω από το παράδοξο αυτό, βρίσκεται ο μύθος της Γενιάς του Πολυτεχνείου που εξεγέρθηκε κατά της δικτατορίας το 1973, ανοίγοντας το δρόμο για την τελική της πτώση.

Μύθος 7: Πολίτες χωρίς Ευθύνη

Το 2011 ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων διαμαρτυρήθηκε κατά της κυβέρνησης, υποστηρίζοντας ότι το δημόσιο χρέος είναι επαχθές και θα πρέπει να διαγραφεί. Παρά το γεγονός όμως ότι τα επίπεδα της διαφθοράς στην Ελλάδα είναι όντως υψηλά σε σχέση με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά, δεν φτάνουν για να δικαιολογήσουν την συσσώρευση ενός τόσο μεγάλου επιπέδου μη βιώσιμου χρέους. Αντιθέτως, αυτό το χρέος πρέπει να αποδοθεί στο ίδιο το μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης της χώρας, στον κρατισμό και την διαρκή δημοσιονομική επέκταση. Το περίεργο είναι ότι πολλοί από τους σημερινούς αρνητές του χρέους υπερασπίστηκαν έντονα στο παρελθόν την επέκταση του σπάταλου και αναποτελεσματικού κράτους. Ακόμη και σήμερα, μεγάλο μέρος των αιτημάτων αφορά την διατήρηση και όχι την αλλαγή του υφιστάμενου μοντέλου.

Στο ντοκιμαντέρ παρουσιάζονται οι απόψεις των:

Τάσος Αβραντίνης, Νομικός
Γιώργος Αγγελοπουλος, Εκπρόσωπος G700 Ηθοποιός, Σκηνοθέτης
Αρίστος Δοξιάδης, ΟικονομολόγοςΓιάννης Ληξουριώτης, Καθ. Εργατικού Δικαίου Παντειο Πανεπιστήμιο
Πάσχος Μανδραβέλης, Δημοσιογράφος
Παναγης Παναγιωτοπουλος, Επ. Καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών
Μάνος Σχίζας, Οικονομικός Αναλυτής
Πλάτων Τήνιος, Καθ. Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης Πανεπιστήμιο Πειραιά

Σκηνοθεσία: Γιάννης Μαρμάρας
Παραγωγή: Γιάννης Μαρμάρας / LearnLiberty.gr