Υπέρ της πώλησης ΜΥΣΥΦΑ στα σούπερ μάρκετ;

Η αυριανή απεργία των φαρμακοποιών, σε αντίδραση στην πρόταση της κυβέρνησης να επιτρέψει την πώληση Μη Υποχρεωτικώς Συνταγογραφούμενων Φαρμάκων (ΜΥΣΥΦΑ) στα σουπερμάρκετ, είναι ευκαιρία να δούμε κάποια πράγματα για το συγκεκριμένο θέμα.

Όταν συζητάμε για απελευθέρωση των φαρμακείων, αναφερόμαστε σε ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα τρία διαφορετικά πράγματα:

Κατάργηση γεωγραφικών περιορισμών. Στις χώρες του ΟΟΣΑ, συνήθως υπάρχουν γεωγραφικά κριτήρια σχετικά με το πού επιτρέπεται να ανοίξει φαρμακείο. Αυτά τα κριτήρια αφορούν κυρίως στο πλήθος των ατόμων που εκτιμάται ότι θα εξυπηρετεί ένα φαρμακείο και στην απόσταση από προϋπάρχοντα. Σε κάποιες χώρες, όπως στη Γερμανία, την Ισλανδία, την Ιρλανδία, την Ολλανδία, τη Νορβηγία, τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, δεν υπάρχει κανένας περιορισμός.

Κατάργηση ιδιοκτησιακών περιορισμών. Στις χώρες που θέτουν περιορισμούς, φαρμακεία επιτρέπεται να έχουν μόνο φαρμακοποιοί. Επίσης, και στις περισσότερες απελευθερωμένες αγορές απαγορεύεται σε ορισμένες κατηγορίες, όπως π.χ. γιατρούς και φαρμακοβιομηχάνους, να έχουν φαρμακεία, για την αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων.  Ένας άλλος περιορισμός αφορά το πλήθος των φαρμακείων που μπορεί να έχει ένας ιδιοκτήτης, με τις απελευθερωμένες αγορές να επιτρέπουν πολλαπλές άδειες.

Έχει ενδιαφέρον εδώ να αναφέρουμε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εναντίον των χωρών που απαγορεύουν την ίδρυση φαρμακείων από μη φαρμακοποιούς. Το Δικαστήριο, με απόφασή του στις 19/5/2009, αποφάσισε ότι, παρόλο που οι ιδιοκτησιακοί περιορισμοί περιορίζουν την ελευθερία μετακίνησης των πολιτών και των κεφαλαίων, οι περιορισμοί αυτοί μπορούν να διατηρηθούν στις εθνικές νομοθεσίες. Κατά συνέπεια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκατέλειψε την προσφυγή της.

Φυσικά, αυτό δεν απαγορεύει σε μία χώρα όπως η Ελλάδα να άρει τον περιορισμό.

Απελευθέρωση των σημείων πώλησης ΜΥΣΥΦΑ. Την τελευταία δεκαετία, υπάρχει μία τάση να επιτρέπεται η πώληση ΜΥΣΥΦΑ εκτός φαρμακείων, ακόμα και σε χώρες όπου ισχύουν γεωγραφικοί και ιδιοκτησιακοί περιορισμοί. Μόνο 10 από τις 28 χώρες της Ε.Ε. απαγορεύουν πλήρων την πώληση ΜΥΣΥΦΑ εκτός φαρμακείων, έναντι 18 που την επιτρέπουν (αν και κάποιες όχι όλων των ΜΥΣΥΦΑ).

Sale of OTC medicines outside pharmacies in 28 European countries

Ποια είναι η επίπτωση της απελευθέρωσης στην τιμή των φαρμάκων;

Σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ οι τιμές των συνταγογραφούμενων φαρμάκων (συνήθως είναι αυτά που αποζημιώνονται από τα εθνικά συστήματα υγείας) καθορίζονται διοικητικά και δεν είναι αντικείμενο ελεύθερου ανταγωνισμού. Επομένως, η γεωγραφική και ιδιοκτησιακή απελευθέρωση της αγοράς δεν έχει αντίκτυπο στην κρατική φαρμακευτική δαπάνη.

Υπάρχουν πολύ λίγες μελέτες αναφορικά με τις επιπτώσεις της απελευθέρωσης της πώλησης των ΜΥΣΥΦΑ στις τιμές. Οι λίγες αυτές μελέτες δείχνουν ότι, σε αντίθεση με αυτό που θα περίμενε κανείς βασιζόμενος στην οικονομική θεωρία, η αύξηση του ανταγωνισμού μέσω του πολλαπλασιασμού των σημείων πώλησης δεν οδηγεί σε σημαντική μείωση του κόστους για τον πελάτη. Και σίγουρα δεν οδηγεί σε αύξηση, όπως διατείνονται οι απεργούντες φαρμακοποιοί.

Εκεί όπου η απελευθέρωση έχει σημαντικό θετικό αντίκτυπο, είναι στην ευκολία του ασθενούς να βρει το φάρμακο που χρειάζεται. Τα φαρμακεία και τα άλλα σημεία πώλησης πολλαπλασιάζονται και το ωράριο λειτουργίας τους διευρύνεται. Η βελτίωση αυτή όμως, αφορά κυρίως τις αστικές περιοχές, γι αυτό και είναι σημαντικό να υπάρχουν συγκεκριμένα κίνητρα για να λειτουργούν φαρμακεία και σε λιγότερο ελκυστικές περιοχές. Τέτοια κίνητρα υπάρχουν ακόμα και σε πλήρως απελευθερωμένες αγορές, όπως στην Αγγλία.  

Όλα αυτά δεν τα λέω εγώ, αλλά το report Competition Issues in the Distribution of Pharmaceuticals του ΟΟΣΑ (18/3/2014). Αυτό που δεν λέει το report, είναι ότι περισσότερα σημεία πώλησης ΜΥΣΥΦΑ σημαίνει ότι περισσότεροι φαρμακοποιοί θα βρουν εργασία. Με δεδομένο το οξύ πρόβλημα της ανεργίας στην Ελλάδα, αυτό και μόνο θα έπρεπε να είναι αρκετό για να μην οπισθοχωρήσει η κυβέρνηση.

Τέλος, το Report of the Working Group on Promoting Good Governance of Non-Prescription Drugs in Europe (2013) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής απαντά με συγκεκριμένες προτάσεις στην ανησυχία του ΠΦΣ αναφορικά με την υπερκατανάλωση φαρμάκων στην οποία θα οδηγηθούν, υποτίθεται, οι Έλληνες, αν απελευθερωθούν τα σημεία πώλησης ΜΥΣΥΦΑ. Με προτάσεις και παραδείγματα βέλτιστων πρακτικών από τις ευρωπαϊκές αγορές στις οποίες η απελευθέρωση ισχύει ήδη, η έκθεση προτείνει την ενθάρρυνση, εκ μέρους των κυβερνήσεων και των επαγγελματιών της υγείας, της ανάληψης πρωτοβουλιών στους πολίτες για την προστασία της υγείας τους, με στόχο την αποσυμφόρηση των εθνικών συστημάτων περίθαλψης και τη μείωση του κόστους.

Περιέργως λοιπόν, στο ειδικό θέμα του να επιτραπεί η πώληση Μη Υποχρεωτικώς Συνταγογραφούμενων Φαρμάκων εκτός φαρμακείων, εγώ είμαι με την κυβέρνηση. Αλλά μάλλον η κυβέρνηση τελικά δεν θα είναι με τον εαυτό της.